MARARÂH LIATA SAW PACHHÂSANA KYH

Sawkhâ ta Saw pachhâsana policy tao ta, Khazohpa ta a pyhkhei vei.


Rev.Dr.M Zakonia,
Former ECM Moderator,
                                 N.Siaha

Biehmia:
Kô 2014 KNP Diamond Jubilee a thei thlahna châta Zyhno KNP ta souvenir ama pachhuahpanohpa he a lypa a châ ngâsâ. Bie ta a chho tiah awpa a châ leipa khizaw hmasiena a cha tlôpa liata hmo phaleipa chhao chatlie ngâsâ pata chi pho nata Awnanopa liata a vaw tlô lymâ. Cha liata a rarôh y chaipa cha paritheipa ta miah a paraopa hlâta hawsaih a pih khao lei awpa ta a pachhâsana nata nawhparaona he a châ.  Chavâta, châbu liata ropa ta moto ta rei chyu awpa ta article ro awpa ta eina hmâhpa ei he â ly ngâsâ nata Khazohpa chhiesana tawhta abohna lâthlôh eima chhih pathao pata ei pachâ. Atahmâ he a tôtlâh ngâlâ ta eima laichadai aw.

Bible pachuna:

Athaona 1:28 liata Khazohpa ta chyhsapa chanô nata chapaw ano lyu rairiepa ta rônah kawpa ta tao ta, hmotao hropa zydua hlâta rônah viapa ta a tao, ama ytu khihsana awpa chhao ryhrao ta byhnâ a pie ei. Cha châ chi hluhpi pathla ta pô lymâ pata khizaw bie awpa ta byhnâ a aw pâ ei. Hmotaopa hropa zydua a pha ngâsâ pata mohhôh ta kohki awpa ta biehneina a pie ei. He Khazohpa biepiepa nata â biehraihpa lâthlôh eimâ chu nota a pachhâsapa reih vei, nawhparaopa reih hra vei, tlao pôh lymâ awpa deikua cha a i ngâsâ pata a reih. Chavâta, Bible pasaileipa hmo he ângiapâtuhpazy ta eima tao ngâ kawpa vâta a pih mahleipa keimo ta pachhâsa pi ta, parao pi ta, a pih chiehpa Khazohpa ta miah a lapa lalao ngâ kawpa a châ. Kri a zyh leipa muslim sahlao he a pôh chatliepa châ ei ta, khizaw he a rei leipa liata ama bie aw tahpa he hmôchhiliena dâh a châ. Bible bie tahmâ tawhta eima zyh khiatala Marapa chhao maluh vaw hluh aw pita a chhorupa y hra ei sala Khazohpa hmâtlâhpa chhao ama hluh hra aw.  Chavâta, khizaw râh a sosâhpa Europe nata USA chhao ama primary siku O vaw chokua pathao ta, hawti ama vaw chyh lymâpa vâta machâ rai a hria theileipa hluh ei ta, thyutliapa rai a hria theipa ama vaw chyh haw bâ. Chavâta, tahmâ he bua pathao vâ pi ama tahpa a châ. chavâta, Marapa he thlai ta Abeipa lâ ngiathaina â haw pata Abeipa lâthlôh a chhih para suh vy.

Saw pachhâsana:

 Sawhkhâ ta saw pachhâsana policy tao ta, Bible ta â pyh khei vei. Anodeikua nô châta nawh hnei chichhihpa a châ khiatala sawpachhâsana he a pha. Nô hnatlâ pha kawpa ta chyh theilei awpa riah chi ta saw pachhâsapa he Khazohpa kholei kawpa a châ.

Europe duasu:

France nô 1 lymâ ta 1.8 saw ama sa.
England nô 1 lymâ ta 1.6 saw ama sa.
Germany nô 1 lymâ ta 1.3 saw ama sa.
Italy nô 1 lymâ ta 1.2 saw ama sa.
Spain nô 1 lymâ ta 1.1 saw ama sa. (source: 2007 research)
Europe râh zydua average nô 1 lymâ ta 1.3 saw a sapa hawh ama châ. He he sawpachhâna hmâhpa ta ama chhi ama papopa vâta a châ. h
He vâta Europe râh kawh ngaitapa chyhsa amah luh chaina chhao cha tahmâ he ama chokua via lymâ ha bâ. Chatho ta athipa y ngâthlâh tlôh hra ei ta, mylâ hânoh cha he ualua ta ama sie khiatala ama Europe râh apahra awpa chhao cha pho hropa ama cha thei ha bâ aw tahpa a lâ pasia. Chavâta, he sawpachhâsana he chi nata pho leilôna taih miah tlôkhei thei awpa châ ta, Khazohpa hihahna eima chô liata a tlô n’awpa a châ. tahmâ chhao a tlô ngâhai thei ngyu aw.

(b)Marapa râh duasu:

Marapa chyhsa liata sawpachhâsana sawhkha ta tôhpi phia pata hma âlana he kô 1985 tawhta a châ, he hlâta Mizoram sawhkha ta a hmâh haw. Kô 1998 tawhta chhochhi cha thotlâh lâta nôzy ta thata sawpachhâsana hmâh pathao ei ta, Marapa râh thotlâh khih thokha zy cha khihlia liata hawti a palaopa ama chyh ngâsâ bâ. Atlyna daihti liata maluh hluhpa khoh kaw pi, sawsa tiamana nôzy ta a phahla ha bâ ei ama tahpa he hmo a chakhiapa, yzie a hnei leipa eima tlô nawpa a pahno leipa duasu a châ ha bâ. India râh liata Dowry system vâta chanô hasai anô py chhôh liatapa cha parao chaih mah ei ta, anodeikua kha chapaw ama pabohsapa zy khata vaw satlia aw ei ta chhôkha vaw padua khoh kaw ei ta lahpi vaw hneikhoh kaw ei ta, ama lapinô awpa kha ama pih hlata ama thi lymâ tlôh khiatala ahy laihsa kha ma lahpi ta ama hnei aw tahpa rai pachâ veih ei. Cha cha  hrukawna palôh tawhta a vaw puapa a châ. Marapa ta amopâ cha thei vei.
Maluh hluhpa zy pho rônah ama cha tahpa khizaw pahnopa a châ no ta khazia keimo marapa chi chyhpazy pi ta sawpachhâsana he eima hmâh thai aw? Rônah awpa khoh ma pi mâ? Tahpa he Marapa chi pho hnohta hiahri lai kaw awpa achâ ha bâ. Marapa he sawpachhâsa hmâhlei pata sie lymâ sih la nochhi notlâh Marapa he 2 lakhs eima châ ha bah aw. Tahmâ he nochhi notlâh Marapa maluh cha 1.3 lakhs rachhôh ngala eima châ, MLA chhao 2 ngala eima hnei thei. He zydua heta maluh hluh via awpa a peimawh zie miah a chhoh pasia.

(3) Nawhparaona:

Sawhkha amopâh pata siepa he hmohphapa liata lâ phata reingiah ta, pazi awpa a châ nota Bible nata a cha khiahpa ta sawhkha he a sie khiahtala keimo Awnanopa zy pi la Abeipa Khazaohpa lâpi eima chhih awpa a châ. Apostol-zy ta Khazohpa bie hlâta namo bie a chhih thei aw mapi ama tahpa hawhta eima duasu Bible liata eima pa- ih awpa a châ. officer a châ awpa nata chyhsa dopa a châ awpa châ ama pih lei n’awpa ta chhi papo khâhpa a châ haw. Ro pata Khzaohpa programme la kua heih suh vy.
Sawhkha cha thokhata nawhparaopa he pasaih ei ta, thokha ta pasaih leipa ei ta, atahmâ a pasaihpa he pasailei ta ama y heih thei. Atahmâ ama pasaih leipa he ama pasaih daihti a y heih thei hra. Awnanopa deikua cha Bible bie liata a –ih pata a dauhpa eima châ. chavâta, Nô py chhôh liata nawh paraopa he a chhâpa nano nanopa a y thei châhrasala a parao leipa he Khzaohpa palôhtlâhna a châ tahpa he pahno pasia chyu sih la a pha. Hawsaih cha paraona a hnei leipa a cha tahpa pahno pata kheihawpa hawsaih rai Abeipa ta a mohôh tahpa pahno pasai awpa a châ. Nawh paraona he lianyh cheina chi chhih chaipa tlao a châ.

(4). Sawpachhasana nata nawhparaona a pei zie:

Sawpachhâsa he râh hmasiepa zy ta hmâh tuah chai ei ta, atahma ama ngiapachhi kaw, achhâpa cha:
Chyhsa sopa a vaw pih awpa pih khao vei ei.
Khizaw liata uthei/machâ hluh via lymâ ei ta, thyutliapa raih a hria theipa ama chyh via lymâ.
Khizaw liata thina raorôh ypa hluh via lymâ ta nawh a pihpa deikua ama chyh via lymâ. 
 Khazohpa khohleipa a châpa vâta Khazohpa hihahna nata byhnâ kyna lâthlôh a châ.
Liany cheina rarôh y chaipa a châ.

Charia a dyuhna vâta chyhsa thyza hluhpi a thipa zy he rei tiahpa chhao cha vei. Adyuhpi ei 1 nata 2 na liata athipa zy su pabie awpa nata thina kyh hropa ta athipa zydua pabie awpa ta hawsaih ama pina ta pabie thei khao vei. Sawpachhâsana a rei paphatuhpa zy ta khizaw chyhsa hri-iah nanopa hluhpi vâta nata chhiena rarôh ypa (natural calamity) nata chariah ku liata a thipa zy hluhzie he pachâ veih ei.

5.Khizaw adôkhaleina chhâna:

Sawpachhâsana nata nawhparaona a khohpa zy ta khizaw chyhsa eima dôkha via n’awpa ta hehmo he a byuhpa hawhta ama pahno nota khizaw sôh nata thih duasu (economic) a rao tyhna chhâpa he a thaby chai liata sawhkha siezie, ryureina siezie adoleipa ta khizaw economic a parao chaipa a châ.  sawhkha siezie dopa, phapa maih ama hneirôh lymâ, a pha leipa maih ama dychhi lymâ. Communist ta private ta hneirôh pasai vei, châhrasala zawpi raihria hoh khao vei ei, chavâta thysâh hluhpi ama thi tyh.
A sanona châ khizaw hneirôna he Chariah dyuhna chhaichhi tao nawpa ta ama hmâh khaipa vâta a châ. nuclear bomb sakha a vaw y thei awpa ta hmo byuhpazy he a nota leipa a châ. defence Budget heta civil Budget a nie chhu khai haw. Cha cha khizaw sawhkha sie dâh a châ. Chariah adyuhna a pachâ leipa sawhkha cha hneirôh lei thai vei, zawpi hriapasa awpa ta a chhitha thaipa sawhkha cha hneirôh lei thai aw vei. Jet fighter sakha mâ he thy 20,00,000 (dollar) châta, MADC budget khophi a tloh haw. Jet fighter sano 2 mâh rakha eima châ… khizaw ta hmasiena (Development) châta phusa a hmâpa a li 450 tlai chariah chhaichhi châta a hmâh. Marapa râh chyh pata chhao he a pha kawpa ta mohôhpa châsala sawhkha Rawsaw byuh aw vei. Eima chicheipa ta miah a chyh palai ngâsâ aw. He tlupo ta chariah chhaichhi ama taopa vâta zawpi miah ama chyh pahnie leipa tlao a châ. chavâta, maluh hluh awpa he chi awpa cha lei pata tlao pôh hluh lymâ awpa ta Abeipa ryhraona châta ECM Assembly 2010 chhaota a byuh kawna a yna tah leipata cha sawpachhâsana he tao khao lei awpa ta Awnanopa zawpi lâta a haw chiehpa a châ hra. Maraland thiehpa cha hawsaih pôhna râh he a châ.

Comments

Popular posts from this blog

SIAHA DC OFFICE TAWHTA NH-54 COMPENSATATION RAIPA A CHÂ

KTP FOUNDER MACHA H. ZACHO THÂTIH CHYUPA

ZYHNO KHIH THÂTIH